Stereotiep en zelfverwondend gedrag: De kracht van de gehechtheidsrelatie en communicatie bij kinderen met een (visuele-en-)verstandelijke beperking

Tijdens deze studiemiddag hoor je meer over hoe je stereotiep gedrag en zelfverwondend gedrag bij kinderen met een (visuele- en-)verstandelijke beperking kunt voorkomen door communicatie en het verbeteren van een hechtingsrelatie.

Datum:
15 oktober 2025
Docent:
Dr. Sien Vandesande, Prof. dr. Mathijs Vervloed, dr. Tanja Doodeman, Drs. Ans van Eijden, Drs. Ellen van den Broek, Drs. Saskia van der Weck, Drs. Nel Doornbos, Drs. Marie-Louise Straus, Prof. Dr. Paula Sterkenburg
Accreditatie:
wordt aangevraagd
Type:
Fysiek
Locatie:
Oude Arnhemse Bovenweg 3, Doorn, Nederland
Tijdsduur:
een studiemiddag van 14.00 tot 17.30 (inloop vanaf 13:30)
Investering:
gratis, inclusief boek of e-boek. (DEZE STUDIEMIDDAG IS VOL)
De deskundigheidsbevordering van FORTIOR is vrijgesteld van BTW.

Stereotiep en zelfverwondend gedrag herkennen, duiden en voorkomen

Kinderen met een (visuele-en-)verstandelijke beperking (EMB/ZEMVB) vertonen regelmatig
stereotiep en zelfverwondend gedrag. Voor ouders, leerkrachten en zorgprofessionals is het vaak
een uitdaging om dit gedrag te begrijpen, laat staan te voorkomen. Maar wat als communicatie en
gehechtheid de sleutel vormen?

Tijdens deze inspirerende studiemiddag krijg je handvatten om dit gedrag te herkennen, te
duiden én te verminderen. Door de nieuwste inzichten uit de wetenschap te combineren met
praktische voorbeelden uit de praktijk, laten we zien hoe gehechtheidsrelaties en afgestemde
communicatie het verschil kunnen maken.

Wat kun je verwachten?

In een compacte en interactieve middag nemen vooraanstaande experts je mee in drie centrale
thema’s:

➤ Gehechtheid
➤ Communicatie
➤ Afstemming

Ook wordt de Stap-voor-Stap methode toegelicht – een krachtige, praktische aanpak waarmee
je gedrag vroegtijdig leert herkennen en gericht kunt begeleiden. De methodiek wordt uitgebreid
beschreven in het Nederlandstalige boek ‘Begrijp je me goed?’, dat je tijdens de studiedag
ontvangt.

Afmelden bij afwezigheid

Vanwege de grote belangstelling voor deze studiemiddag vragen we je vriendelijk om je tijdig af te melden als je toch niet kunt komen. Bij afwezigheid zonder afmelding brengen we €25,- in rekening. Met je aanmelding ga je akkoord met deze voorwaarde.

 

Georganiseerd door:

Inhoud

De volgende onderwerpen komen aan bod:

  • Hoe kan de gehechtheidsrelatie en adequate communicatie stereotiep en zelfverwondend gedrag verminderen?
  • Hoe kan je ‘goed’ leren kijken naar de betekenis van gedrag en daarbij aansluiten?
  • Hoe kan je methodisch werken bij diagnostiek en interventie?
  • Welke resultaten laat methodisch werken zien?
  • Welke aandachtspunten zijn er voor orthopedagogen/psychologen en andere professionals?
  • Wat zijn wensen van ouders en hoe werk je samen aan preventie van stereotiep en zelfverwondend gedrag?

 

Leerdoelen

Aan het eind van de studiemiddag:

  1. Zijn de deelnemers geïnformeerd over hoe een gehechtheidsrelatie, adequaat communiceren en methodisch werken bij kan dragen aan het verminderen van stereotiep en zelfverwondend gedrag;
  2. Kennen de deelnemers het belang van diagnostiek  ‘multidisciplinair’;
  3. Weten de deelnemers hoe belangrijk het is om goed te observeren;
  4. Weten de deelnemers dat stereotiep en zelfverwondend gedrag op jonge leeftijd beïnvloedbaar is wanneer opvoeders bereid zijn om met elkaar op zoek te gaan naar factoren die het gedrag beïnvloeden en hier passend te interveniëren.

Studiebelasting & voorbereiding

De studiemiddag is te volgen zonder voorbereiding of voorkennis. De studiebelasting bestaat uit
het aantal contact uren. In dit geval is dat 3 contact uren.

Cliëntgroep

De inhoud van deze studiemiddag heeft betrekking op kinderen met EVMB of ZEVMB, al dan niet
in combinatie met een visuele beperking

Doelgroep

De inhoud van deze studiemiddag heeft betrekking op:

  • Professionals zoals orthopedagogen, psychologen, leerkrachten, therapeuten,
    verpleegkundigen, begeleiders en teamleiders;
  • Ouders en verwanten van kinderen met een (visuele-en-)verstandelijke beperking;
  • Iedereen met interesse in dit belangrijke en gevoelige onderwerp.

Accreditatie

Wordt aangevraagd bij het NIP K&J / NVO OG voor 3 punten. De accreditatie wordt
overgenomen door het SKJ.

Dr. Sien Vandesande

Dr. Sien Vandesande is postdoctoraal onderzoeker aan de Onderzoekseenheid Gezins- en Orthopedagogiek van de KU Leuven. Haar werk richt zich op de gehechtheidsrelatie tussen ouders en kinderen met een verstandelijke beperking. In haar doctoraatsonderzoek, getiteld t'Klikt – een veilig nest voor mijn kind met een ontwikkelingsvertraging', onderzocht ze hoe deze unieke ouder-kindrelatie ondersteund kan worden. Sinds 2021 werkt ze aan het postdocproject 'Zorgen voor is zorgen met', waarin ze onderzoekt hoe kinderen met een verstandelijke beperking omringd kunnen worden door een netwerk van kwaliteitsvolle gehechtheidsrelaties, met bijzondere aandacht voor co-regulatie tijdens stressmomenten en de samenwerking tussen ouders en professionele zorgverleners.
Bekijk de docent

Prof. dr. Mathijs Vervloed

Prof. dr. Mathijs Vervloed is bijzonder hoogleraar Ondersteunde Communicatie bij kinderen met meervoudige beperkingen aan de Radboud Universiteit Nijmegen, gefinancierd door Stichting Milo. Hij studeerde orthopedagogiek aan de Universiteit Utrecht en promoveerde aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zijn expertise ligt op het gebied van communicatie en ontwikkeling bij kinderen met complexe beperkingen, waaronder visuele beperkingen, doofblindheid en ernstige meervoudige beperkingen. Binnen het Behavioural Science Institute doet hij onderzoek naar hoe ondersteunde communicatie en vroege interventie kunnen bijdragen aan betere ontwikkelingskansen en inclusie voor deze kinderen.
Bekijk de docent

dr. Tanja Doodeman

Dr. Tanja Doodeman is werkzaam als orthopedagoog en onderzoeker bij zorgorganisatie Odion te Wormer. Ze promoveerde in 2024 aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Tanja deed haar onderzoek bij Affect-us, de Academische Werkplaats van Bartiméus, Ons Tweede Thuis, Odion en de Vrije Universiteit. Haar promotieonderzoek richtte zich op emotieregulatie bij mensen met een (zeer) ernstige verstandelijke beperking. Ze onderzocht of met de Aansluiten & Stimuleren-checklist de sensitieve responsiviteit van ouders en begeleiders bevorderd kan worden.
Bekijk de docent

Drs. Ans van Eijden

Drs. Ans van Eijden is kinder- en jeugdpsycholoog en kinderpsychotherapeut. Ze is inmiddels met pensioen, maar was ruim 25 jaar verbonden aan Koninklijke Visio, zowel aan de school als aan de revalidatie afdeling en werkzaam in haar eigen praktijk.
Bekijk de docent

Drs. Ellen van den Broek

Drs. Ellen van den Broek is orthopedagoog-generalist. Zij is inmiddels met pensioen, maar was ruim 30 jaar verbonden aan Koninklijke Visio; de laatste 15 jaar als orthopedagoog-generalist aan de vroegbegeleiding en kind en jeugd van de revalidatie - afdeling.
Bekijk de docent

Drs. Saskia van der Weck

Drs. Saskia van der Weck is docent aan de Faculteit Gedrags- en Bewegingswetenschappen van de Vrije Universiteit Amsterdam, waar zij verbonden is aan de sectie ontwikkelingspedagogiek en het LEARN!-onderzoeksprogramma over opvoeding en ontwikkeling en is verbonden aan de Academische Werkplaats Affect-us. Ze is tevens GZ-psycholoog en combineert haar academische werk met praktijkervaring. In haar onderzoek richt zij zich onder andere op interprofessioneel leren in de zorg voor mensen met een beperking en op de ervaringen van ouders van kinderen met ernstige verstandelijke en meervoudige beperkingen EVB+.
Bekijk de docent

Drs. Nel Doornbos

Drs. Nel Doornbos is Orthopedagoog Generalist. Zij is sinds 2002 verbonden aan Bartiméus onderwijs, waarvan ruim 20 jaar bij de school voor zeer moeilijk lerende kinderen.
Bekijk de docent

Drs. Marie-Louise Straus

Drs. Marie-Louise Straus is GZ-psycholoog. Ze is inmiddels met pensioen, maar was bijna 45 jaar verbonden aan Bartiméus, ruim 20 jaar bij de ambulante dienstverlening van vooral jonge kinderen en daarna bij de woonafdelingen van kinderen en volwassenen.
Bekijk de docent

Prof. Dr. Paula Sterkenburg

Prof. dr. Paula Sterkenburg (onderzoeker, schrijver, redactie, projectleider) is bijzonder hoogleraar ‘Mensen met een visuele of visuele-en-verstandelijke beperking; sociale relaties & ICT’ aan de Vrije Universiteit Amsterdam. De leerstoel is in 2019 ingesteld door Stichting Bartiméus en het Bartiméus Fonds. Ze is GZ-psycholoog en orthopedagoog-generalist bij Bartiméus en is de coördinator van de Academische werkplaats Affect-us van Bartiméus-Vrije Universiteit Amsterdam-Ons Tweede Thuis-Odion. Ze is als bijzonder hoogleraar verbonden aan ‘De Banjaard’ Youz in Den Haag.
Bekijk de docent

 
Middag
13:30

Inloop

14:00

Welkom/opening

14:15

De kracht van de gehechtheidsrelatie

 

Dr. Sien Vandesande

14:35

De kracht van communicatie

 

Prof. dr. Mathijs Vervloed

15:05

De kracht van aansluiten & stimuleren

 

dr. Tanja Doodeman

15:25

Pauze

15:40

Stereotiep en zelfverwondend gedrag. Diagnostiek en
Begeleiding met behulp van de stap-voor-stap methode.

 

Drs. Ans van Eijden & Drs. Ellen van den Broek

16:00

Ervaringen en het belang van de stap-voor-stap methode bij preventie van
stereotiep en zelfverwondend gedrag.

 

Drs. Saskia van der Weck, Drs. N. Doornbos & Drs. Marie Louise
Straus

16:20

Intermezzo

16:35

‘Begrijp je me goed?’

 

Prof. dr. Paula Sterkenburg

16:55

Afronding

17:00

Feestelijke afsluiting

Aanbevolen literatuur

Doodeman, T. (2025). Aansluiten & stimuleren. Ondersteunen van externe emotieregulatie bij personen met een (zeer) ernstige verstandelijke beperking. Nederlands Tijdschrift voor de Zorg, 50(2): 67-78.

Vandesande, S. Bosmans, G., Sterkenburg, P., Schuengel, C., Van Den Noortgate, W. & Maes, B. (2020). Comfort provided by parents versus strangers after eliciting stress in children with severe or profound intellectual disabilities: does it make a difference?, Attachment & Human Development, 22:4, 425-447,DOI: 10.1080/14616734.2019.1659835

Stolk, J.  Arentz, A. & Sterkenburg, P. (2009). Care with Vision: Understanding and helping people with an intellectual and visual disability. Doorn: Bartiméus Series. ISBN. 978-90-71534-99-7. https://bartimeus.nl/alle-publicaties/book-care-with-vision

Sterkenburg, P.S., Meddeler-Polman, B., & Schrijver, J. (2020). Gehechtheid in de praktijk: Werkboek voor iedereen die betrokken is bij de opvoeding van en zorg voor kinderen en volwassenen met een visuele-en-verstandelijke of verstandelijke beperking. Bartiméus, Zeist. ISBN/EAN: 978-94-91838-82-8. https://bartimeus.nl/alle-publicaties/boek-gehechtheid-in-de-praktijk

Sterkenburg, P.S. (2011). Vertrouwensrelatie voor ontwikkeling: een werkboek voor het opbouwen van een vertrouwensrelatie met kinderen en volwassenen met een ernstig verstandelijke of een meervoudige beperking. Bartiméus Reeks, Microweb Edu Doorn. https://bartimeus.nl/alle-publicaties/boek-vertrouwensrelatie-voor-ontwikkeling#:~:text=Een%20werkboek%20voor%20het%20opbouwen,verstandelijke%20of%20een%20meervoudige%20beperking.&text=Door%20te%20investeren%20in%20een,en%20durft%20te%20gaan%20exploreren.

De studiemiddag vindt plaats in:

Bartiméus Doorn, De Kapel
Oude Arnhemse Bovenweg 3
3941 XM Doorn

De locatie is te bereiken met de auto en het openbaar vervoer

Quote

In het praktijkonderzoek staat niet het probleemgedrag centraal, maar het welbevinden van de kinderen. Dus niet de onwenselijkheid van het gedrag maar de mogelijke betekenis van het gedrag; stereotiep en zelfverwondend gedrag kan gezien worden als een signaal niet begrepen te worden. Door een sensitieve benadering verbeterde het welbevinden en verminderde het stereotiepe en zelfverwondende gedrag.

Drs. Ans van Eijden & Drs. Ellen van den Broek

Zij gingen je voor

FORTIOR biedt vele mooie na – en bijscholing aan waar ik in de afgelopen 25 jaar al met veel plezier aan heb deelgenomen.

FORTIOR heeft altijd een leuk, gevarieerd aanbod aan cursussen binnen het Verstandelijk Gehandicapten werkveld. Ik neem altijd met plezier deel aan de cursussen die FORTIOR aanbiedt!

Fijne locatie, goede voorzieningen en goede enthousiaste docenten. Het was een top dag!

Goed georganiseerd, lekkere lunch, goede info van te voren, mooi mapje, constant koffie en thee

Het is altijd geweldig om de trainingen van FORTIOR te volgen. De inhoud is zo praktijk gericht, dat je de vertaalslag naar je werkvloer al maakt tijdens de training. Elke keer kom ik na een training vol uitvoerbare ideeën op mijn werk zodat wij kunnen blijven  ontwikkelen.

Blijf op de hoogte van nieuwe trainingen, ontwikkelingen en onze informatieve artikelen