Aantal keer bekeken: 4895 views
Binnen de zorg is het begrip “overvragen van cliënten” ruimschoots bekend. Overvragen kan op verschillende gebieden plaatsvinden, waaronder op het emotionele vlak. De gevolgen van overvragen zijn voor de cliënt ingrijpend en kunnen zelfs leiden tot psychiatrische aandoeningen. In deze post leest u meer over deze gevolgen. Ook leest u over het multidimensionaal model van de psychiater professor dr. Anton Došen. Dit model biedt aanknopingspunten voor diagnostiek, behandeling en begeleiding.
Meestal wordt de term “overvragen” gebruikt als cliënten vastlopen zoals Heijkoop dat noemt. Er zijn behalve overvraagd-worden meer redenen of oorzaken voor dat vastlopen, zoals niet serieus genomen worden of te weinig ruimte krijgen voor eigen initiatieven en eigen levensinvulling.
Overvragen kan op meerdere domeinen betrekking hebben, zoals overvragen van communicatieve vaardigheden (te veel, te snel, te lange zinnen, enz.) of van begripsvermogen. Waar we het hier over willen hebben is overvragen van sociaal-emotioneel vermogen. Vaak is bij mensen met een verstandelijke beperking het emotioneel niveau zwakker dan het begripsniveau of het taalniveau. Met dit profiel wordt niet altijd rekening gehouden en stemt men zijn niveau van aanspreken en verwachtingen af op relatief hoger niveau van bijvoorbeeld talige communicatie, wat kan leiden tot problematisch gedrag of een psychiatrische stoornis bij de betrokken persoon. Uit cijfers die in de literatuur te vinden zijn, blijkt, dat dit voor heel veel mensen met een beperking geldt. Kinderen en volwassenen met een verstandelijke beperking hebben een verhoogde kans op gedrags- en psychiatrische stoornissen vergeleken met de normale populatie. Er worden percentages genoemd tussen de 30 en 70 %!!
In feite geven cliënten met hun probleemgedrag een signaal af dat ze niet overweg kunnen met de manier waarop ze benaderd worden en vragen ze daardoor van hun begeleiders beter afgestemd gedrag. In wezen is dus de kwaliteit van hun leven in geding: kwetsbare mensen voelen zich bedreigd in hun basisveiligheid en levensgeluk. Het vertrouwen dat ze in hun begeleiders hebben, loopt een deuk op. Hun mogelijkheden voor ontplooiing worden minder door de spanning die ze oplopen.
Een van de mogelijkheden om voor deze kinderen en volwassenen iets te doen aan deze situatie, is de kwaliteit van de behandeling en ondersteuning zoveel mogelijk te optimaliseren. Een van deze mogelijkheden is het zorgen voor een goede afstemming op het emotionele niveau van de cliënt. Hiervoor geeft het multidimensioneel model van de psychiater professor dr. Anton Došen nuttige, bruikbare aanknopingspunten. In zijn boek “Psychische stoornissen, gedragsproblemen en verstandelijke handicap; een integratieve benadering bij kinderen en volwassenen” beschrijft professor Došen dat model. Hij neemt de normale ontwikkeling als uitgangspunt en onderscheidt daarin verschillende ontwikkelingsfasen. In zijn model heeft Došen een aantal biologische en psychosociale theorieën verwerkt (vandaar multidimensioneel).
Het multidimensionele model is ontwikkelinggericht en maakt interventies mogelijk die recht doen aan het unieke en eigene van een kind of volwassene. Došen beschouwt de emotionele ontwikkeling als dé basis voor een gezonde ontwikkeling van de persoonlijkheid. In het denken van Došen bestaat er een verband tussen emotionele ontwikkeling en de ontwikkeling van de persoonlijkheid: emotionele ontwikkeling en persoonlijkheidsontwikkeling gaan zogezegd hand in hand.
Het ontwikkelingsdynamische model wordt veel gebruikt binnen de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. Het model is echter in de dagelijkse zorgverlening vooral een belangrijke rol gaan spelen in het goed afstemmen op het emotionele niveau van de cliënt. En wanneer men een schatting heeft gemaakt van het emotionele niveau van een cliënt, komt de vraag hoe je praktisch in de dagelijkse praktijk aan kunt sluiten bij het niveau van de cliënt. Jolanda Vonk en Amieke Hosmar geven hiervoor praktische handvatten in hun boek: “Emotionele ontwikkeling bij mensen met een beperking; een denk- en handelingskader voor de praktijk”.
Het ontwikkelingsdynamisch model van professor Došen sluit heel goed aan bij het functioneringsprofiel van Heijkoop.
FORTIOR is gespecialiseerd in het organiseren van trainingen voor professionals die werken met mensen met een verstandelijke beperking. Bekijk hier ons volledige aanbod