Online training: Beoordelen van de wilsbekwaamheid bij mensen met een verstandelijke beperking en omgaan met vervangende vertegenwoordiging

Online training: Beoordelen van de wilsbekwaamheid bij mensen met een verstandelijke beperking en omgaan met vervangende vertegenwoordiging

Wanneer stel je wilsbekwaamheid vast bij mensen met een verstandelijke beperking – en hoe doe je dat? Welke (ethische) afwegingen maak je daarbij, binnen de kaders van de geldende wet- en regelgeving? En wat zijn alternatieven voor het uitvoeren van een beoordeling? Er is veel ruimte voor interactie, reflectie en het oefenen met casussen uit de praktijk.

Datum:
30 januari 2026,13 maart 2026
Docent:
Chris den Besten
Accreditatie:
wordt aangevraagd
Type:
Online via Zoom
Tijdsduur:
van 9:00 tot 12:00
Investering:
295,00
De deskundigheidsbevordering van FORTIOR is vrijgesteld van BTW.
inclusief verplichte literatuur.

295,00

Inschrijven

Wanneer is iemand wilsbekwaam?

Wil een cliënt zich laten steriliseren? Overweegt hij of zij de zorgverleningsovereenkomst op te zeggen of te stoppen met een behandeling? Of vertoont iemand gedrag dat de gezondheid ernstig in gevaar kan brengen?

In de praktijk kunnen behandelaars meestal goed inschatten in hoeverre iemand met een verstandelijke beperking begrijpt wat een behandeling inhoudt en welke gevolgen het (niet) uitvoeren ervan heeft. Cliënten kunnen op verschillende manieren – verbaal of non-verbaal – toestemming geven, weigeren of verzet tonen. Maar wat als er een ingrijpende beslissing moet worden genomen en de cliënt die weigert, terwijl het achterwege laten van behandeling tot ernstig nadeel kan leiden? Wat is dan je verantwoordelijkheid als hulpverlener?

Wilsbekwaamheid: een complex maar essentieel begrip

Wilsbekwaamheid is een juridisch én moreel kernbegrip binnen de zorg, waarin ethiek, recht, psychologie en geneeskunde samenkomen. Volgens de Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO) is iemand wilsbekwaam als hij of zij “in staat kan worden geacht tot een redelijke waardering van zijn of haar belangen ter zake”.

Voor iedere zorgbeslissing is wilsbekwaamheid een voorwaarde. Belangrijk is dat dit niet zwart-wit is: de mate van wilsbekwaamheid verschilt per persoon, per situatie én per beslissing. Hoe ingrijpender de beslissing, hoe zorgvuldiger de beoordeling moet zijn.

Wat leer je in de cursus?

Een onderzoek naar wilsbekwaamheid hoeft niet altijd door een externe deskundige te worden uitgevoerd. Met de juiste kennis en wat oefening kan een behandelaar dit zelf doen. Daarna volgen vaak ethische afwegingen: wat is in deze situatie het juiste om te doen, rekening houdend met wetten en regels zoals de WGBO en de Wet zorg en dwang (Wzd)?

Benieuwd naar de cursus?

Bekijk alvast deze kennisclip als voorproefje:

 

 

Maximaal aantal deelnemers

Het minimale aantal deelnemers is 8 en de maximale groepsgrootte is 12 deelnemers.

 

Online training

Deze online training is vanuit huis of kantoor te volgen. Het platform waarmee de training wordt gegeven is Zoom. Om de training goed te kunnen volgen is het belangrijk dat je beschikt over een snelle internetverbinding  en een laptop of PC met geluidsboxen, camera en microfoon. Een smartphone of tablet zijn minder geschikt voor het volgen van deze training. Bij gebruik van een koptelefoon met microfoontje vermindert achtergrondgeruis. Dit is aan te raden maar in een rustige ruimte is de online bijeenkomst doorgaans goed te volgen.

De de materialen, die je nodig hebt, worden vooraf per e-mail verstuurd. Het digitale certificaat als bewijs van deelname wordt achteraf naar je gemaild.

 

 

 

 

Inhoud van de training

Tijdens deze praktijkgerichte en interactieve training vertelt gz-psycholoog Chris den Besten je meer over wanneer en hoe je wilsbekwaamheid kunt beoordelen bij mensen met een verstandelijke beperking. Ook komt aan bod wat je kunt doen in plaats van een beoordeling en hoe je kunt omgaan met morele dilemma’s. De docent gaat ook in op hoe je kunt omgaan met vervangende vertegenwoordiging.

De training bestaat uit twee bijeenkomsten, het doorlezen van literatuur en het maken van een verwerkingsopdracht.

Bijeenkomst 1:

Tijdens de eerste bijeenkomst krijg je een introductie op het thema wilsbekwaamheid. Je krijgt de gelegenheid om zelf te oefenen met het maken van een inschatting of iemand met een verstandelijke beperking zelf een weloverwogen besluit kan nemen over zijn behandeling

De volgende onderwerpen komen aan bod:

  1. Wat is wilsbekwaamheid precies en hoe ga je ermee om in de zorgpraktijk? Hoe duid je verzet? Wat zijn alternatieven voor het beoordelen van wilsbekwaamheid?
  2. Welke juridische kaders gelden bij wilsonbekwaamheid en vervangende toestemming? Wat wordt in de wet met ernstig nadeel bedoeld?
  3. Ethische overwegingen, bijvoorbeeld bij het weigeren van behandeling of bij risicovol gedrag.

 

Verwerkingsopdracht 1

Tussen de twee bijeenkomsten in oefen je met het inschatten van wilsbekwaamheid bij een van je eigen cliënten / patiënten. Je schrijft hierover een kort verslag en mailt dit naar twee van je medecursisten voor feedback. Op deze manier kun je niet alleen zelf oefenen maar ook leren van elkaars observaties.

 

Bijeenkomst 2:

Tijdens de tweede bijeenkomst is ruimte voor reflectie op het inschatten van wilsbekwaamheid en het verzamelen van tips van elkaar. Ook wordt aandacht besteed aan valkuilen bij de beoordeling van wilsbekwaamheid.

De volgende thema’s komen aan bod:

  • State-of the-art rondom het thema wilsbekwaamheid en valkuilen bij het beoordelen ervan
  • Hoe ga je om met een cliënt/patiënt die niet (geheel) wilsbekwaam is en behandeling weigert
  • Hoe kun je de beslisvaardigheid van de cliënt/patiënt versterken.

 

Inleveren opdracht (=toets)

Na afloop van de training bekijk je jouw verwerkingsopdracht nog eens kritisch en pas je deze indien gewenst aan. Vervolgens mail je het verslag naar de docent ter beoordeling. Als de docent de opdracht met een voldoende beoordeelt dan ontvang je een certificaat en accreditatiepunten (indien van toepassing). Als de opdracht met een onvoldoende wordt beoordeeld dan krijg je één herkansing en mag je de opdracht nogmaals maken en inleveren.

 

Leerdoelen

Na afloop van de studiedag:

  1. Ben je in staat de wilsbekwaamheid aangaande een behandelbeslissing systematisch te onderzoeken
  2. Ken je de valkuilen bij het beoordelen van de wilsbekwaamheid
  3. Kun je omgaan met het botsen van goed hulpverlenerschap en goed vertegenwoordigerschap
  4. Kun je juridische kaders toepassen als er sprake is van wilsonbekwaamheid;
  5. Kun je morele dilemma’s analyseren over het afwegen van recht op zelfbeschikking en recht op zorg en bescherming bij kwetsbare cliënten

Studiebelasting en voorbereiding

Om de studiedag te kunnen volgens is het belangrijk dat je minimaal 1 jaar werkzaam bent in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking.

De totale studiebelasting is 11 tot 12 uur en bestaat uit:

  • het volgen van twee online bijeenkomsten van ieder 3 uur (6 uur)
  • Het lezen van 33  bladzijdes literatuur (+/- 3 uur). Zie tab ‘literatuur”
  • het maken van een verwerkingsopdracht die bestaat uit het inschatten van de wilsbekwaamheid van een cliënt / patiënt en het maken van een verslag hiervan (2 tot 3 uur)

De omschrijving van de inhoud van de training vind je onder de tab “inhoud”

Cliëntgroep

De inhoud van de training heeft betrekking op mensen met een lichte, matige of ernstige verstandelijke beperking.

 

Doelgroep

Orthopedagogen, GZ psychologen, SPV, fysiotherapeuten, logopedisten, ergotherapeuten, psychomotore therapeuten, diëtisten werkzaam binnen Verstandelijk gehandicaptenzorg of GGZ.


Uit ervaring blijkt dat deze training minder geschikt is voor professionals die werkzaam zijn in het speciaal onderwijs.

Accreditatie

Accreditatie wordt aangevraagd bij Accreditatiebureau NIP K&J / NVO OG

 

Overige accreditaties in overleg
Heb je een andere accreditatie nodig dan hierboven staat vermeld? Stuur dan een bericht naar inschrijvingen@fortior.info met de vraag of de gewenste accreditatie kan worden aangevraagd. FORTIOR zal je dan expliciet laten weten of de accreditatie wel of niet zal worden aangevraagd.

 

Certificaat en invoeren presentie

FORTIOR reikt aan het eind van de dag certificaten uit. Op het certificaat staan de accreditaties en hun ID-nummers vermeld.

Voor sommige registers van beroepsverenigingen, zoals bij NIP K&J / NVO OG, kwaliteitsregister Paramedici, KNGF, Register Vaktherapie en Registerplein, voert FORTIOR de presentie in. Hiervoor hebben wij het nummer nodig waarmee je in het register bent ingeschreven.

Als FORTIOR geen nummer van je heeft, dan kan de presentie niet worden ingevoerd. Zorg er dus voor dat je correcte nummer bekend is bij FORTIOR!

Chris den Besten

Zorgverlenen is een VAK, wat je pas goed kunt beoefenen als je de juiste vaardigheden, attitude en kennis hebt. Deze elementen komen in alle trainingen van Chris aan bod. Niet alleen kennis opdoen door te lezen en te luisteren, maar juist door er actief mee aan de slag te gaan zorgt ervoor dat deze beter blijft hangen en in praktijksituaties flexibeler kan worden ingezet. Ook het je eigen maken van vaardigheden gaat veel sneller als je dit doét, in plaats van er alleen over te lezen en naar te kijken bij anderen.
Een training van Chris is dus altijd een combinatie van een duidelijk herkenbaar theoretisch kader en daarnaast zelf aan de slag gaan en oefenen met de voor die training benodigde competenties.

Expertise als gedragsdeskundige en trainer


Chris werkt sinds 1996 als orthopedagoog/gz-psycholoog in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking bij Stichting Philadelphia Zorg. Hij heeft veel ervaring met diagnostiek en behandeling van cliënten, ook met bijkomende psychische problemen en moeilijk verstaanbaar gedrag. Sinds 2000 geeft hij ook trainingen aan begeleiders, managers, gedragsdeskundigen, artsen, paramedici en andere zorgverleners, ook vanuit het trainingsbureau ZOZ trainingen (Zicht op Zorg).
Hij zat in de werkgroep die de NIP/NVO-handreiking over wilsbekwaamheid schreef (ook de herziene versie uit 2024) en de werkgroep die verantwoordelijk was voor de SKILZ-handreiking Beslisvaardigheid en wilsbekwaamheid (voor de gehele langdurige zorg, 2023). Hij wordt veel geconsulteerd voor vragen rondom de thema’s beslisvaardigheid en wilsbekwaamheid.
Daarnaast schreef hij samen met Audry van Vulpen Competent begeleiden van mensen met een verstandelijke beperking (2006) en Begeleid ontdekkend leren. Het Eigen Initiatief Model in zes stappen (2009).
Bekijk de docent

Ochtend
08:45

Training wordt open gezet

09:00

Opening

09:05

Activeren van voorkennis, verzamelen van leervragen

09:30

Inleiding in het thema wilsbekwaamheid en vervangende toestemming, de juridische kaders en (WGBO, vervangende toestemming, WZD) en de ethische dilemma’s

Plenaire presentatie met casuïstiek en ruimte voor vragen.

10:30

Pauze

10:45

Aan de hand van voorbeelden kunnen de aanwezigen zelf oefenen met het maken van een inschatting over de mate waarin een persoon met een verstandelijke beperking een weloverwogen besluit kan nemen over zijn of haar behandeling.

Werkvorm in groepjes (break-out rooms) waarbij docent circuleert.

12:15

De verwerkingsopdracht wordt toegelicht en groepjes gevormd voor de peer-review

12:30

Afronding

 
Ochtend
08:45

Training wordt opengezet

09:00

Opening

09:05

Reflectie op het eigen handelen bij het inschatten van de wilsbekwaamheid in de praktijk

Werkvorm in groepjes in break-out rooms, plenaire terugkoppeling van belangrijkste inzichtpunten.

09:30

Verzamelen van tips aan elkaar in Padlet

09:45

Valkuilen bij de beoordeling van wilsbekwaamheid

Plenaire presentatie met mogelijkheid tot stellen van vragen

10:30

Pauze

10:45

Versterken van de beslisvaardigheid van cliënten

12:15

Evaluatie. Afspraken inleveren eindopdracht.

12:30

Afronding

 

Verplichte literatuur / voorbereiding

Naast het maken van een verwerkingsopdracht dient de volgende literatuur te worden gelezen:

Totaal 33 bladzijden.

Aanbevolen literatuur

  • Publicatie van KNMG Van wet naar praktijk. Implementatie van de WGBO, deel 2 (2004). (5 blz.)
  • Vinkers, C.H., Kraats, van de, G.B., Biesaart, M.C., Tijdink, J.K. (2014). Is mijn patiënt wilsbekwaam. Volg de leidraad. Nederlands tijdschrift voor geneeskunde, pag. 1-6  (5 blz.)
  • Hein, I.M., Raymakers, J., Kres, E., Frederiks, B.J.M. (2019) Wilsbekwaamheid bij mensen met een verstandelijke beperking. Tijdschrift voor psychiatrie jaargang, 61, pag. 766 – 772 (5 blz.)

Zij gingen je voor

Wat een fijne bevlogen man is Arno. Hij heeft onze gedragsdeskundige nieuwe inzichten gegeven waar ze in de dagelijkse praktijk mee verder kunnen.

FORTIOR biedt vele mooie na – en bijscholing aan waar ik in de afgelopen 25 jaar al met veel plezier aan heb deelgenomen.

FORTIOR heeft altijd een leuk, gevarieerd aanbod aan cursussen binnen het Verstandelijk Gehandicapten werkveld. Ik neem altijd met plezier deel aan de cursussen die FORTIOR aanbiedt!

Fijne locatie, goede voorzieningen en goede enthousiaste docenten. Het was een top dag!

Goed georganiseerd, lekkere lunch, goede info van te voren, mooi mapje, constant koffie en thee

Het is altijd geweldig om de trainingen van FORTIOR te volgen. De inhoud is zo praktijk gericht, dat je de vertaalslag naar je werkvloer al maakt tijdens de training. Elke keer kom ik na een training vol uitvoerbare ideeën op mijn werk zodat wij kunnen blijven  ontwikkelen.

Blijf op de hoogte van nieuwe trainingen, ontwikkelingen en onze informatieve artikelen