Differentiaal diagnostiek: Emotionele ontwikkeling, mentaliseren en epistemisch vertrouwen

Mensen met een visuele beperking hebben vaak stereotiepe gedragingen, ook wel ‘blindismen’ genoemd, terwijl mensen met een autisme spectrum stoornis ook dezelfde stereotiepe gedragingen kunnen laten zien. Mensen met gehechtheidsproblemen hebben problemen in sociale relaties, terwijl mensen met een autisme spectrum stoornis dat ook hebben. Het gevolg is dat het voor orthopedagogen, (gezondheidszorg)psychologen, jeugdartsen, Artsen VG en psychiaters moeilijk is om aan te geven wat de reden voor moeilijk verstaanbaar gedrag is bij mensen die zowel een visuele beperking hebben als (een vermoeden van) een autisme spectrum stoornis of gehechtheidsproblemen. Daarnaast is het diagnosticeren van een visuele beperking, autismespectrumstoornis en/of hechtingsproblematiek bij mensen met een verstandelijke beperking nog moeilijker, omdat gedrag ook verklaard kan worden door de verstandelijke beperking. Verder is er een hoge prevalentie van visuele beperkingen, autisme spectrum stoornissen en gehechtheidsproblematiek bij mensen met een verstandelijke beperking en is het daarom nog extra van belang om adequaat te kunnen diagnosticeren. Ook het sociaal-emotioneel functioneren kan gedrag beïnvloeden en het adequaat diagnosticeren hiervan is belangrijk.

Onderzoeksproject “Betere diagnostiek”

Deze training is georganiseerd in de kader van het onderzoek ‘‘Betere diagnostiek, betere zorg: Differentiaal diagnostiek van hechtingsproblemen en autismespectrumstoornis bij volwassenen met een visuele beperking en/of matig tot licht verstandelijke beperking”. Dit is een ZonMW project binnen de Academische Werkplaats ‘Sociale relaties en gehechtheid’. De projectleider is prof. dr. Paula Sterkenburg en de onderzoeker is Suzanne Derks. Bekijk hier meer informatie over het onderzoeksproject

Dit onderzoeksproject wil bijdragen aan een betere identificatie, diagnose en behandeling van moeilijk te begrijpen gedrag bij volwassenen met een visuele en verstandelijke beperking. Het doel van deze studie is dan ook om de Nederlandse vragenlijst epistemisch vertrouwen (QET) aan te passen aan gebruik in de zorg voor volwassenen met een visuele en verstandelijke beperking en om de QET voor deze doelgroep te valideren.

Data verzameling

Het doel van deze training is te leren de instrumenten gericht op emotionele ontwikkeling (Schaal voor Emotionele Ontwikkeling-Verkort (SEO-V) en Vragenlijst Emotionele Ontwikkeling (VEO)), mentaliseren (Reflective Functioning Questionnaire (RFQ)) en epistemisch vertrouwen (Questionnaire Epistemic Trust (QET)) adequaat af te nemen. De resultaten van de afnames worden voor het onderzoek gebruikt. Op die manier dragen ze bij aan het bieden van adequate zorg en hulp in de praktijk door orthopedagogen, (gezondheidszorg)psychologen, jeugdartsen, Artsen VG en psychiaters door de verbetering van de differentiële diagnostiek.

Doelgroep en voorwaarden waaronder je kunt deelnemen

De training is voor orthopedagogen, psychologen, psychodiagnostisch werkenden en studenten die vragenlijsten gericht op emotionele ontwikkeling, mentaliseren en epistemisch vertrouwen willen leren afnemen in het kader van het onderzoek getiteld ‘Betere diagnostiek, betere zorg’. Voor deelnemers die willen bijdragen aan het onderzoek is deelname gratis. Bijdragen aan het onderzoek kan alleen als je werkt met volwassen cliënten (18+).

De training is echter ook open voor andere geïnteresseerden die zich hierin willen ontwikkelen. De vragenlijsten worden nu alleen voor het onderzoek gebruikt en kunnen dus nog niet in de praktijk worden gebruikt. Daarom wordt geheimhouding gevraagd. Ben je echter nieuwsgierig naar de laatste ontwikkelingen omtrent vragenlijsten voor emotionele ontwikkeling, mentaliseren en epistemisch vertrouwen en wil je helpen met het afnemen van de vragenlijsten voor het onderzoek? Meld je dan vooral aan. Het inschrijfgeld bedraagt dan 65,00.

Voor de trainingen geldt een maximum groepsgrootte van dertig deelnemers.

Inhoud van de training

In deze training staan de docenten stil staan bij de volgende onderwerpen:

Wat is emotionele ontwikkeling?
Hoe kun je de Schaal voor Emotionele Ontwikkeling-Verkort (SEO-V) en de Vragenlijst Emotionele Ontwikkeling (VEO) adequaat afnemen?
Wat is mentaliseren en hoe kan je de vragenlijst Reflective Functioning Questionnaire (RFQ) adequaat afnemen?
Wat is epistemisch vertrouwen en hoe kan je de Nederlandse vragenlijst ‘Questionnaire Epistemic Trust’ (QET) en 6 stellingen over vertrouwen in het algemeen adequaat afnemen?

Voorbereiding

De training bestaat uit één fysieke bijeenkomst. Ter voorbereiding van de studiedag dient literatuur te worden gelezen. De verplichte literatuur onder de tab “literatuur”

Eindopdracht

De eindopdracht bestaat uit twee delen. Het eerste deel bestaat uit het zelfstandig afnemen van de vragenlijsten en het schrijven van een kort reflectieverslag over het afnemen van die vragenlijsten. Hierin neem je op wat goed ging en wat je de volgende keer anders kan doen. De opdracht is ook een mogelijkheid om vragen te stellen bij onduidelijkheden. De bedoeling hiervan is om samen de betrouwbaarheid van het afnemen te toetsen. Vragenlijsten en reflectieverslag sturen naar Veerle Andries, email: v.m.m.andries@vu.nl. De deadline voor het inleveren is uiterlijk twee weken na de cursusdag.

Wanneer het eerste deel tot een positieve beoordeling geleid heeft, ga je de vragenlijsten bij ten minste vijf volwassenen met een matig of licht verstandelijke beperking afnemen en maak je aantekeningen in een logboek tijdens de afname van de vragenlijsten. De vragenlijsten en het logboek uiterlijk vier maanden na de cursusdag sturen naar Veerle Andries, email: v.m.m.andries@vu.nl. Ook van dit gedeelte van de opdracht ontvang je een beoordeling.

Deze eindopdracht is tevens eindtoets voor het NIP K&J/NVO OG.

Studiebelasting

De totale studiebelasting is 32 tot 35 uur en bestaat uit

het aantal contacturen van de fysieke bijeenkomst: 7 uur;
de uren voor het lezen van de literatuur: 13 uur (126 blz.; 10 blz. per uur);
het maken van de afrondende opdracht (tevens eindtoets): 12 tot 15 uur.

Cliëntgroep

De inhoud van de training heeft betrekking op cliënten van 18 jaar en ouder met een visuele-en-verstandelijke beperking of mensen met een verstandelijke beperking. Bij verstandelijke beperking gaat het om IQ tussen 35 en 85 (dus ook zwakbegaafd). Bij visuele beperking gaat het om alle visuele beperkingen van blind tot slechtziend.

Doelgroep

De training is voor orthopedagogen, psychologen, psychodiagnostisch werkenden en studenten die vragenlijsten gericht op emotionele ontwikkeling, mentaliseren en epistemisch vertrouwen willen leren afnemen in het kader van het onderzoek getiteld ‘Betere diagnostiek, betere zorg’.

De training is echter ook open voor andere geïnteresseerden die zich hierin willen ontwikkelen. De vragenlijsten worden nu alleen voor het onderzoek gebruikt en kunnen dus nog niet in de praktijk worden gebruikt. Daarom wordt geheimhouding gevraagd. Ben je echter nieuwsgierig naar de laatste ontwikkelingen omtrent vragenlijsten voor emotionele ontwikkeling, mentaliseren en epistemisch vertrouwen en wil je helpen met het afnemen van de vragenlijsten voor het onderzoek? Meld je dan vooral aan.

Voor de trainingen geldt een maximum groepsgrootte van dertig deelnemers.

Accreditatie

Accreditatie wordt aangevraagd bij

NIP K&J/NVO OG. Accreditatie door NIP K&J/NVO OG geldt ook voor SKJ;
Registerplein voor psychodiagnostisch werkenden.

Overige accreditaties in overleg
Heb je een andere accreditatie nodig dan hierboven staat vermeld? Stuur dan een bericht naar inschrijvingen@fortior.info met de vraag of de gewenste accreditatie kan worden aangevraagd. FORTIOR zal je dan expliciet laten weten of de accreditatie wel of niet zal worden aangevraagd.

Certificaat en invoeren presentie

FORTIOR reikt certificaten uit aan de deelnemers die de opdracht met een voldoende hebben afgerond. Op het certificaat staan de accreditaties en hun ID-nummers vermeld.

Voor sommige registers van beroepsverenigingen, zoals bij NIP K&J / NVO OG, kwaliteitsregister Paramedici, KNGF, Register Vaktherapie en Registerplein, voert FORTIOR de presentie in. Hiervoor hebben wij het nummer nodig waarmee je in het register bent ingeschreven.

Als FORTIOR geen nummer van je heeft, dan kan de presentie niet worden ingevoerd. Zorg er dus voor dat je correcte nummer bekend is bij FORTIOR!

Jolanda Vonk

Jolanda Vonk is GZ-psycholoog/orthopedagoog-generalist bij Lore behandelcentrum, onderdeel van ORO in Helmond. Ze is daar werkzaam als regiebehandelaar, seksuoloog (NVVS S/H) en supervisor (OG/GZ-opleiding). Jolanda werkt ruim 35 jaar in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking.

Daarnaast is Jolanda als zelfstandige actief al jarenlang actief als supervisor (LVSC) en is docent bij de RINO groep in Utrecht en consulent bij het CCE sinds 2017.

Zij geeft (in-company) trainingen en workshops op het gebied van emotionele ontwikkeling, integratieve beeldvorming en seksualiteit.

Jolanda Vonk is (sinds 2009) auteur van verschillende publicaties op het gebied van emotionele ontwikkeling. Het laatste boek verscheen in augustus 2021: Emotionele ontwikkeling: Over basisbehoefte en draagkracht, kwetsbaarheid en plezier. Een denk- en handelingskader voor de praktijk (Acco, 2021).

Jolanda Vonk is sinds 2013 verbonden aan het Landelijk Netwerk Emotionele Ontwikkeling (LNEO) en sinds 2015 aan NEED, Europees netwerk van professionals op het gebied van emotionele ontwikkeling. Vanuit dit laatste werkt zij mee aan kennisdeling in Europa en deelname aan wetenschappelijke onderzoek naar de SEO-schalen (SEO-V en VEO).
Bekijk de docent

Veerle Andries

Veerle Andries werkt als onderzoeksmedewerker bij de Academische Werkplaats ‘Sociale relaties en Gehechtheid’ Bartiméus - Vrije Universiteit Amsterdam – Ons Tweede Thuis. Ze is binnen VU Amsterdam verbonden aan de afdeling Ontwikkelingspedagogiek van de Faculteit Gedrags- en Bewegingswetenschappen. Binnen de Academische Werkplaats houdt zij zich bezig met een project gericht op het bevorderen van mentaliserende vaardigheden bij (toekomstige) zorgprofessionals van personen met een verstandelijke beperking met behulp van Virtual Reality. Samen met Prof. dr. Paula Sterkenburg is ze redacteur van het boek ‘Gehechtheidstherapie’, dat in 2021 in het Nederlands en Engels is gepubliceerd. Daarnaast werkt ze als orthopedagoog bij Stichting Odion.
Bekijk de docent

Angelique van Lier

Angelique van Lier werkt als orthopedagoog-generalist bij Lore behandelcentrum, onderdeel van ORO in Helmond.

Eerder was zij werkzaam als gedragswetenschapper bij de Gemeente Eindhoven en bij Lunet zorg, Bureau Jeugdzorg en Ziekenhuis Bernhoven.
Bekijk de docent

Ochtend
09:00	Welkom en introductie
09:15	De betekenis van emotionele ontwikkeling Afnemen van de SEO-V en VEO
10:45	Pauze
11:00	Afnemen van de SEO-V en VEO Leren uit voorbeelden
12:30	Lunchpauze

Middag
13:30	Afnemen van de SEO-V en VEO Zelf oefenen & vragen
15:00	Pauze
15:15	De betekenis van mentaliseren & afnemen van de RFQ De betekenis van epistemisch vertrouwen & afnemen van de QET en 6 stellingen over vertrouwen in het algemeen
16:45	Instructie afrondende opdracht (tevens eindtoets)
17:00	Afronding en invullen evaluatie

Verplichte literatuur

Emotionele ontwikkeling

Sterkenburg, P.S., Kempelmann, G. E. M., Hentrich, J., Vonk, J., Zaal. S., Erlewein, R., Hudson, M. (2021). Scale of Emotional Development-Short: Reliability and Validity in Two Samples of Children with an Intellectual Disability. Research in Developmental Disabilities, 108(1), 1- 13. https://doi.org/10.1016/j.ridd.2020.103821 Aantal pagina’s: 12

Tarasova, D., Zepperitz, S., Ronsse, E., Vonk, J., Zaal, S., Hudson, M., & Sappok, T. (2022). Social individuation: Extending the scale of emotional development–Short (SED-S) for adolescent reference ages. Research in Developmental Disabilities, 128, 104303. https://doi.org/10.1016/j.ridd.2022.104303 Aantal pagina’s: 21

Vonk, J. (2021). Emotionele ontwikkeling: over basisbehoefte en draagkracht, kwetsbaarheid en plezier. Acco Learn.

Hoofdstuk 4: Fases van emotionele ontwikkeling: van geboorte tot volwassenheid (19)
Hoofdstuk 5: Verstoring in de fases van emotionele ontwikkeling: van geboorte tot volwassenheid (29)
Hoofdstuk 6: Diagnostiek van de emotionele ontwikkeling (35)

Aantal pagina’s: 83

Handleiding VEO ( bijlage bij Vonk (2021).

Mentaliseren

Derks, S. Willemen, A.M., Vrijmoeth, C., & Sterkenburg, P.S. (2022). Validation of an adapted, Dutch version of the Reflective Functioning Questionnaire for people with mild to borderline intellectual disabilities. [Manuscript submitted for publication]. Aantal pagina’s: 22 (Dit artikel kan pas ter inzage worden gegeven, als het voor publicatie geaccepteerd is).

Epistemisch vertrouwen

Knapen, S., Hutsebaut, J., van Diemen, R., & Beekman, A. (2020). Epistemic trust as a psycho-marker for outcome in psychosocial interventions. Journal of Infant, Child, and Adolescent Psychotherapy, 19(4), 417-426. Aantal pagina’s: 10

Overige literatuur (niet verplicht)

Morisse, F., & Došen, A. (2016). SEO-R2 schaal voor emotionele ontwikkeling bij mensen met een verstandelijke beperking – revised2: Instrument voor assessment. Garant-Uitgevers BV.

Sappok, T., Barrett, B., Vandevelde, S., Heinrich, M., Poppe, L., Sterkenburg, P. S., et al. (2016). Scale of emotional development – Short. Research in Developmental Disabilities, 59, 166–175. https://doi.org/10.1016/j.ridd.2016.08.019.

Sappok, T., Böhm, J., Birkner, J., Roth, G., Heinrich, M., & Pavlova, M. A. (2019). How is your mind-set? Proof of concept for the measurement of the level of emotional development. PloS One, 14(4), e0215474. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0215474.

Sappok, T., Došen , A., Zepperitz, S., Barrett, B., Vonk, J., Schanze, C., . . . Sterkenburg, P. (2020). Standardizing the assessment of emotional development in adults with intellectual and developmental disability. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 33(3), 542–551. https://doi.org/10.1111/jar.12697

Locatie training van 30 september

De training zal op vrijdag 30 september op de campus van de Vrije Universiteit Amsterdam worden gegeven (precieze ruimte volgt nog). De training wordt opgenomen, zodat deelnemers die kunnen terug kijken.

Locatie training van 10 november

De training op donderdag 10 november vindt bij ORO in Helmond plaats en is alleen op locatie te volgen.