Aantal keer bekeken: 1044 views
Lange tijd was er in de gehandicaptenzorg weinig aandacht voor samenwerking met ouders en andere verwanten van cliënten met een verstandelijke beperking. Inmiddels zijn veel professionals er van overtuigd dat samenwerken met het netwerk van de cliënt onderdeel is van goede zorg en ondersteuning. Dit is echter makkelijker gezegd dan gedaan. Volgens Marijke Doevendans (manager in de gehandicaptenzorg) zijn goede bedoelingen niet hetzelfde als elkaar ook daadwerkelijk verstaan. Inzichten uit de Driehoekskunde (ontwikkeld door Chiel Egberts) en het oplossingsgericht metamodel kunnen behulpzaam zijn bij de verbetering van de samenwerking.
Verschillen in perspectief
In de zorg en ondersteuning van mensen met een verstandelijke beperking kunnen er verschillen in perspectief zijn tussen ouders en professionals:
Het perspectief van de ouders: “Hoe kunnen we nu ooit de stap zetten om onze zoon in een woonvoorziening te gaan laten wonen, als ze op de dagbesteding het programma nog niet kunnen volgen?” of “ Hoe kan het nu dat ze zeggen dat hij een goede dag heeft gehad, terwijl hij vreselijke onrustig thuis komt?”
Het perspectief van de professional: “Iedere dinsdagavond rond 19.00u komen de ouders van Frank langs. Fijn voor hem, maar ik wordt er altijd zo vreselijk onzeker van. Een half uur voordat ze langskomen, ruim ik nog een keer extra op, zet ik de koffie klaar, doe ik Frank zijn haar nog een keer goed. Maar zodra ouders binnen komen, zie ik al aan hun gezicht dat ze ontevreden zijn. Ze vertrouwen me niet als begeleider en daar spreken ze me steeds op aan. Dat maakt het samenwerken enorm lastig. Met Frank lijkt het ook al niet zo goed te gaan.”
Hoe kun je als ouder je kind toevertrouwen aan professionals die de behoeften van je kind niet lijken te begrijpen? En hoe kun je als professional het goede doen als je voor je gevoel hier steeds op afgerekend wordt?
Noodzakelijke voorwaarde voor welbevinden
In zijn boek Ouders op hun plek schrijft Chiel Egberts: “Cliënten zijn niet los verkrijgbaar”. Ouders (en andere verwanten) zullen altijd een belangrijke rol blijven spelen in het leven van een cliënt. Als er spanning of ruzie is tussen professionals en de familie van de cliënt, dan kan er ook geen welbevinden, ontwikkeling en autonomie zijn bij de cliënt. Daarom is het belangrijk dat begeleiders eerst investeren in de relatie met verwanten. Dit is soms hard werken, maar als het lukt is de beloning groot.
Werkzame factoren
Marijke Doevendans (manager) en Judith Coolen (gedragsdeskundige) geven regelmatig trainingen over samenwerken in de driehoek. Volgens hen zijn de werkzame factoren in deze samenwerking:
- erkenning geven
- luisteren en interesse tonen
- grenzen stellen
Erkenning geven
Het komt voor dat professionals nogal negatief aankijken tegen ouders. Ze zeggen bijvoorbeeld: ouders zijn tegen vernieuwingen, ouders piepen wel maar daar hoeven we niet naar te luisteren, ouders staan de ontwikkeling van hun eigen kind in de weg. Als begeleiders op een dergelijke manier naar ouders kijken, dan staat dit een goede samenwerking in de weg.
Volgens Egberts is het belangrijk ouders in een hoog vaandel te houden, want wat zijn cliënten zonder de steun van hun ouders. Ouders zijn de mensen waarop de cliënt altijd kan terugvallen. Vaak hebben ouders ook enorm hun best gedaan om hun kind met een beperking op te voeden en zo goed mogelijk te ondersteunen. Het is niet makkelijk om je kind over te dragen aan professionals. Als begeleider moet je eerst het vertrouwen winnen en je plek in de driehoek na verloop van tijd verdienen.
Ouders hebben vaak negatieve ervaringen met hulpverleners. Ook dit beïnvloedt de relaties met toekomstige hulpverleners. Het helpt om ouders verhalen te laten vertellen over hun vroegere ervaringen. Dit leidt tot een beter begrip, meer compassie en biedt mogelijkheden om ingesleten patronen te doorbreken.
Actief luisteren en interesse tonen
Volgens Chris Van Dam (oplossingsgerichte coach en trainer) is luisteren belangrijk om effectief te communiceren en is het een competentie die nog vaak onderschat wordt. Luisteren naar iemand kun je beschouwen als écht werken, het vraagt om alertheid en het is best vermoeiend. In veel gesprekken horen we misschien wat iemand zegt, maar luisteren we dan ook echt?
Belangrijk in het oplossingsgericht werken is luisteren zonder in te vullen (NIVEA). Dit is nog best lastig omdat je vaak vertrekt vanuit je eigen gedachten, ervaringen en herinneringen die je waarneming kleuren. Om te kunnen luisteren is het nodig om goede vragen aan ouders te stellen op basis waarvan je de waardevolle informatie krijgt. Daarnaast is het belangrijk om door te vragen en samen te vatten.
Grenzen stellen
Volgens Anneke Groot (moeder van een zoon met autisme) is het stellen van grenzen niet per definitie goed of fout. Het gaat erom dat grenzen worden gesteld met de juiste reden. Grenzen zijn ineffectief als ze worden gesteld vanuit macht, machteloosheid, angst of de behoefte om de controle te houden. Als grenzen met de verkeerde redenen worden gesteld, ontstaat er een machtsstrijd die ontwikkeling en samenwerking in de weg staat.
Als grenzen worden gesteld vanuit respect voor de persoon en met als reden om samenwerking te stimuleren, dan kunnen grenzen effectief zijn. Het is wel belangrijk om grenzen te stellen zonder de relatie te verstoren.
Meer leren over de ondersteuning van mensen met een verstandelijke beperking?
FORTIOR is gespecialiseerd in het organiseren van trainingen voor professionals die werken met mensen met een verstandelijke beperking. Bekijk hier ons volledige aanbod!
Bronnen:
Schriftelijk interview met Marijke Doevendans en Judith Coolen
Egberts, C. (2015). Ouders op hun plek. Samenwerken in de driehoek client, ouders en begeleider. Agiel Uitgeverij
Van Dam, C. (2015). Coachen naar verandering. Een praktisch boek over oplossingsgericht coachen voor de personal coach, teamcoach en coachende hulpverlener. Antwerpen – Cambridge: Intersentia.
Blog: https://www.fortior.info/er-zijn-grenzen-die-werken-en-grenzen-die-tegenwerken/