Emoties en leren

Aantal keer bekeken: 1402 views

Het ligt misschien niet voor de hand dat emoties en emotionele ontwikkeling een grote invloed hebben op de cognitieve ontwikkeling van kinderen. In het Nederlandse school systeem ligt bijvoorbeeld vooralsnog de nadruk bij het IQ van kinderen en het cognitieve leren. In deze blog wordt beschreven hoe belangrijk emoties zijn voor het vermogen om te kunnen leren.

Een emotioneel en cognitief systeem in het brein

Lang werd gedacht dat emoties ondergeschikt zijn aan de ratio of de rede. Zo vergeleek Freud emoties met een nukkig paard dat in bedwang moest worden gehouden door het rationele ego. Recente wetenschappelijk onderzoek levert andere inzichten op. Volgens wetenschapper Joseph Ledoux bestaat er een cognitief en een emotioneel systeem in het menselijk brein. Deze twee systemen ontwikkelen zich tot op zekere hoogte onafhankelijk van elkaar, maar werken wel met elkaar samen. Een andere wetenschapper Carroll Ellis Izard zegt dat als de connecties tussen emoties en cognitie niet goed tot stand komen, er een grote kans is op het ontstaan van probleemgedrag. Daarnaast zijn emoties en emotionele ontwikkeling belangrijk voor de cognitieve ontwikkeling en het vermogen tot leren.

Wat doen emoties voor ons?

Emoties zijn niet ondergeschikt aan wat we denken, maar ze zijn verantwoordelijk voor wat we denken. Emoties geven richting aan wat we doen en geven betekenis van onze ervaringen. Daarom zorgen ze ervoor dat we ons gedrag kunnen beheersen, dat we onze ervaringen kunnen opslaan en organiseren, dat we nieuwe ervaringen opdoen, dat we problemen kunnen oplossen en dat we kunnen nadenken. Daarnaast zijn emoties bepalend voor motivatie. Bijvoorbeeld motivatie om te willen leren.

De invloed van emoties op leren

In de ontwikkeling van het menselijk brein ontstaat het emotionele systeem als eerste en is meer geworteld in de subcorticale hersengebieden. Een goede cognitieve ontwikkeling is gebaseerd op een gezonde emotionele ontwikkeling. Want vanuit emotionele ervaringen wordt cognitief leren mogelijk. Cognitieve vaardigheden vallen pas op hun plek als de emotionele basis eenmaal is gelegd. Vanaf onze geboorte hebben emoties een fysieke en emotionele component. De fysieke component is het concrete deel van de ervaring en de emotionele component is het deel dat de ervaring betekenis geeft.

Een voorbeeld aan de hand van de ervaring “moeder:

“Het moederbesef van een baby bestaat uit een aantal fysieke gewaarwordingen, zoals de stem, een lach of een aanraking. Deze fysieke ervaring roept een aantal positieve emoties op. Al gauw gaat de baby op deze emoties anticiperen, bijvoorbeeld als het de stem van de moeder hoort. Het legt dan automatisch het verband tussen fysieke ervaringen en prettige gevoelens. Zijn emoties laten een sterk idee van “moeder” ontstaan. Later bereidt het begrip moeder zich verder uit, bijvoorbeeld als iemand die je troost, iemand die je verzorgt of straf geeft. Opnieuw wordt iedere ervaring dubbel gecodeerd: zowel fysiek als emotioneel.”

Het begrijpen van ideeën berust dus op emoties. Ons vermogen tot nadenken is niet meer dan het manipuleren van ideeën. Kinderen en volwassenen die niet beschikken over bewust beleefde emotionele ervaringen denken eerder concreet in plaats van creatief.

Ook voor ons geheugen zijn emoties heel belangrijk bij het organiseren, opslaan en terughalen van herinneringen. Door emoties kunnen we wat we in de ene situatie hebben ervaren terughalen en in een andere situatie gebruiken. Dit is de essentie van leren.

Positieve emotionele interacties

Voor de emotionele, cognitieve en sociale ontwikkeling van kinderen is het dus van belang dat zij (positieve) emotionele ervaringen opdoen. Vooral in de eerste levensjaren zijn sociale interacties hierbij van cruciaal belang. In de eerste drie tot vier levensjaren groeien de hersenen van een kind namelijk het hardst. Als een kind geboren wordt, zijn er nog weinig verbindingen tussen de afzonderlijke zenuwcellen. Essentiële interacties met andere mensen zorgen voor de groei van de zenuwverbindingen in de hersenen. De glimlach van de moeder, haar liefdevolle woorden en aanraking stimuleren volgens de Amerikaanse psychiater Stanley Greenspan verbindingen tussen zenuwcellen in hersengebieden die intelligentie en sociale vaardigheden ondersteunen.

Bij kinderen met ontwikkelingsproblemen ontstaan positieve sociale interacties vaak niet als vanzelf. En omdat de ontwikkeling van kinderen met een verstandelijke beperking of autisme moeizamer verloopt, hebben ze speciale aandacht nodig zodat ze hun mogelijkheden ten volle kunnen ontwikkelen. De methode FloorPlay maakt gebruik van ouder-kind interacties om ontwikkeling te ondersteunen.

FloorPlay

FloorPlay is een methode voor kinderen die speciale aandacht nodig hebben, zoals kinderen met een verstandelijke beperking of autisme. De methode wordt voornamelijk ingezet voor kinderen met een ontwikkelingsleeftijd van 0 tot 7 jaar. Het kan ook toegepast worden bij volwassenen met een laag emotioneel ontwikkelingsniveau. De doelstelling van FloorPlay is doormiddel van plezier in interactie (tussen ouders en kind) het kind te stimuleren in zijn emotionele, cognitieve en sociale ontwikkeling.

FloorPlay is gebaseerd op het gedachtegoed van Stanley Greenspan. Greenspan ontwikkelde de zogenaamde Floortime-methode en het DIR-model. Daarnaast heeft FloorPlay elementen uit het Play-project van Rick Solomon overgenomen. In dit Amerikaanse programma worden ouders getraind om hun kinderen intensieve spelbegeleiding te kunnen geven.

Meer leren over de ondersteuning van mensen met een verstandelijke beperking?

FORTIOR is gespecialiseerd in het organiseren van trainingen voor professionals die werken met mensen met een verstandelijke beperking. Bekijk hier ons volledige aanbod

Bronnen:

Hoofdstuk 7 (pag 104-114) van
Greenspan, S.I., Wieder, S en Simons, R. (2003). Als uw kind speciale aandacht nodig heeft. Intellectuele en emotionele groei stimuleren. Utrecht/Antwerpen: Kosmos-Z&K Uitgevers.

Inleiding (pag 17-26) van
Greenspan, S.I. and Breslau Lewis, N. (2003). Wat gaat er in dat hoofdje om? Hoe het denken van uw baby, peuter en kleuter zich ontwikkelt. Utrecht/Antwerpen: Kosmos-Z&K Uitgevers.

Hoofdstuk 7 (pag. 197-210) van
Twint, B. & Bruijn, J. de (red.). (2014). Handboek Verstandelijke beperking. 24 succesvolle methoden. Amsterdam: uitgeverij Boom. Bestel dit boek hier >>